تئاتر در ایران هنری جوان است/ آثار پر هزینه فاخر نیستند 

به گزارش روابط عمومی چهل و سومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر،  روز سوم سلسله نشست‌های بررسی مسائل توسعه تئاتر در ایران با عنوان «توسعه تئاتر و نقش اصناف»، دهم بهمن ماه 1403 در هشتمین روز از جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از ساعت 16 روز چهارشنبه در تالار مشاهیر مجموعه تئاترشهر تهران برگزار شد. 
این نشست که با هدف بررسی چالش‌ها و فرصت‌های توسعه تئاتر در کشور برگزار شد، به میزبانی علیرضا نراقی و با حضور کامبیز نوروزی، حقوقدان و پژوهشگر حقوقی، و آرام محضری، نویسنده و نمایشنامه‌نویس، همراه بود.
در ابتدای نشست، کامبیز نوروزی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا دولت باید در تئاتر دخالت کند یا خیر، اظهار داشت: تئاتر در ایران هنری نسبتاً جوان است و تمامی نهادهای اجتماعی، از جمله حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر، زمانی می‌توانند قواعد حقوقی و اخلاقی خود را وضع و تثبیت کنند که استمرار داشته باشند. این استمرار نیز به معنای چند دهه نیست، بلکه نیازمند قرن‌ها تجربه و تحول است. به عنوان مثال، درباره شعر فارسی، چنان حجم عظیمی از متون تحلیلی وجود دارد که می‌توان یک کتابخانه بزرگ از آن تشکیل داد.
او در ادامه به تاریخچه‌ای از تئاتر در ایران اشاره کرد و گفت: در سال‌های ابتدایی ورود تئاتر به ایران، حضور زنان در این هنر امری نامتعارف تلقی می‌شد. اما به مرور زمان، به‌ویژه در دهه 40، این حضور پررنگ‌تر شد. در همان دوران، اصطلاح «تئاتر لاله‌زاری» به‌وجود آمد که بار معنایی خاصی داشت. در دهه بعد، تئاتر دچار رکود شد و از ابتدای دهه 70، این هنر بار دیگر روند رو به رشدی را تجربه کرد.
نوروزی با تأکید بر اهمیت تعریف اخلاق حرفه‌ای در تئاتر افزود: نباید تعجب کنیم که هنوز مجموعه‌ای جامع از اصول اخلاق حرفه‌ای در تئاتر ایران شکل نگرفته است، چرا که این امر نیازمند زمان و تجربه است. با افزایش تعداد گروه‌های تئاتری، لزوم تدوین چنین اصولی بیش از پیش احساس می‌شود. همچنین، نباید تصور کرد که تئاتر نیازمند تکرار چهره‌های شاخص است. تنها یک سمندریان و تنها یک بهرام بیضایی وجود دارد، و این امر نشان‌دهنده ارزش منحصر به فرد هر هنرمند است.
نوروزی در ادامه به نقد استفاده از واژه «فاخر» در توصیف برخی آثار تئاتری پرداخت و گفت: در سال‌های اخیر، اصطلاح «تئاتر فاخر» رواج یافته که کاربرد نادرستی دارد. برخی تصور می‌کنند که نمایش‌هایی که با هزینه‌های کلان تولید می‌شوند، فاخر هستند. اما تئاتر صرفاً ابزاری برای سرگرمی نیست، بلکه باید ارزش‌های فرهنگی و ملی جامعه را ارتقا دهد. فاخر به معنای ارزشمند و معنادار است، نه صرفاً پرهزینه.
وی در پایان صحبت‌های خود، نقش دولت در توسعه تئاتر را مورد بررسی قرار داد و گفت: هرچقدر دولت کمتر در امور اجرایی تئاتر مداخله کند، وضعیت این هنر بهتر خواهد شد. دولت باید تمرکز خود را بر ایجاد زیرساخت‌های مناسب بگذارد و از طریق همکاری با شهرداری‌ها، فضاهای لازم برای اجرای تئاتر را فراهم کند. به نظر من، بیش از این، وظیفه‌ای برای دولت در حوزه هنرهای نمایشی قابل تصور نیست.

دیدگاه آرام محضری درباره توسعه تئاتر
در ادامه نشست، آرام محضری با بررسی مفهوم توسعه در تئاتر، اظهار داشت: توسعه یک مفهوم چندوجهی است. زمانی که از توسعه سخن می‌گوییم، باید مشخص کنیم که منظور ما چه نوع توسعه‌ای است. توسعه تئاتر یعنی بهبود شرایط تولید و اجرا و دسترسی آسان‌تر مردم به این هنر. تحقق این هدف نیازمند همکاری مستمر هنرمندان، دولت و بخش خصوصی است. اینکه کدام‌یک از این عوامل نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کنند، بستگی به شرایط اجتماعی و اقتصادی هر دوره دارد. گاهی سهم دولت بیشتر است و گاهی بخش خصوصی یا خود هنرمندان مسئولیت بیشتری بر عهده دارند.
او با تأکید بر دو بعد معنایی و عملکردی توسعه تئاتر، ادامه داد: انسان موجودی معناگرا است که از طریق زبان، شناخت، جامعه‌پذیری و تاریخ‌مندی، به درک و تفسیر جهان پیرامون خود می‌پردازد. تئاتر به عنوان یکی از جلوه‌های فرهنگی، نه‌تنها بازتاب‌دهنده وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه است، بلکه می‌تواند بستری برای گفت‌وگو و تغییرات اجتماعی باشد.
محضری در پایان سخنان خود به اهمیت حمایت از تئاتر به عنوان یک ابزار فرهنگی اشاره کرد و گفت: تئاتر تنها یک هنر نمایشی نیست، بلکه می‌تواند بستری برای گسترش اندیشه و تعاملات اجتماعی باشد. در مسیر توسعه این هنر، باید به ایجاد فرصت‌های برابر برای تمامی هنرمندان، حمایت از تولیدات مستقل و افزایش دسترسی عمومی به تئاتر توجه ویژه‌ای داشت.
چهل و سومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر به دبیری خیرالله تقیانی پور تا ۱۳ بهمن در تهران برپاست.